Podejmując decyzję o druku książki dysponujemy często jedynie plikiem przygotowanym w edytorze tekstowym. Program taki posiada zazwyczaj wiele rozbudowanych funkcji typograficznych, ale na podstawie złożonego w nim tekstu, nie da się precyzyjnie ustalić ilości stron, którą będzie miała nasza książka po wydrukowaniu.
Podstawowym parametrem decydującym o końcowej objętości publikacji, jest ilość znaków, jakie zawiera sam tekst, a także ilość i powierzchnia materiałów ikonograficznych (zdjęć, grafik, tabel i wykresów).
Edytor tekstu, nie nadaje się do przygotowywania plików produkcyjnych (wynikowych), czyli tych, z których ma być drukowana książka, ale dysponując nim możemy w prosty sposób zorientować się ile znaków ma dzieło, bez względu na to, ile stron zajmuje ono w pliku. I tak np. w popularnym programie open sourcowym Libre Office Wtiter, wartość tę znajdziemy w menu Narzędzia/licznik słów/znaki zawierające spacje.
Do dalszych obliczeń przyda się nam podstawowa jednostka obliczeniowa używana w branży wydawniczej, zwana arkuszem wydawniczym. Jej definicja brzmi:
♦ Arkusz wydawniczy to 40.000 znaków tekstu ciągłego (wliczając w to spacje i znaki interpunkcyjne) lub 700 wersów tekstu poetyckiego. Dla materiałów ikonograficznych, takich jak rysunki, fotografie, wykresy czy tabele, wielkość ta wynosi 3000 cm².
Można tu przy okazji wspomnieć o arkuszu autorskim, który praktycznie niczym nie różni się od wydawniczego i służy jako jednostka obliczeniowa pomiędzy wydawcą a autorem. Z materiału, który wchodzi w skład arkusza wydawniczego, nie wlicza się do arkusza autorskiego przede wszystkim materiałów pochodzących od redakcji.
Wykorzystując powyższą definicję możemy wstępnie obliczyć, ile arkuszy wydawniczych ma nasza publikacja. Osobno wyliczamy objętość samego tekstu, a osobno powierzchnię, jaką zajmują materiały ikonograficzne.
Objętość końcowa książki zależy jednak nie tylko od ilości arkuszy wydawniczych, ale także od formatu książki, wybranego kroju pisma, jego rodzaju, stopnia pisma oraz wielkości interlinii, czyli odległości pomiędzy poszczególnymi wierszami.
Dla celów obliczeniowych można jednak zastosować następujące wielkości wzorcowe:
→ Format książki: A5
→ Krój pisma – Times New Roman
→ Stopień pisma – 10 pt
→ Interlinia – 12 pt.
W tym miejscu należy przywołać jeszcze definicję arkusza drukarskiego. Brzmi ona następująco:
♦ Arkusz drukarski jest to jednostronnie zadrukowany arkusz papieru formatu A1/B1, lub dwustronnie zadrukowany arkusz papieru formatu A2/B2. Z prostego podziału wynika, że na takowym arkuszu mieści się: 64 strony formatu A7/B7, 32 strony formatu A6/B6, 16 stron formatu A5/B5, 8 stron formatu A4/B4
Teraz możemy wrócić to naszych wielkości wzorcowych i obliczyć sobie ilość stron, wiedząc iż:
♦ Arkusz wydawniczy zajmuje na arkuszu drukarskim 16 stron formatu A5, w wypadku kiedy złożony jest krojem Times New Roman o wielkości 10 pkt, na interlinii 12 pkt.
Pamiętajmy, że jest to sytuacja wzorcowa, a wzorce mają to do siebie, że czasem się nie sprawdzają.
♦ Jeśli chcemy ten sam tekst wydrukować w postaci książki formatu B5, to automatycznie ilość stron nam się zmniejszy. Można tu zastosować przelicznik 0,8 i założyć, że jeden arkuszy wydawniczy zajmie nam 16x0,8 czyli ok. 12-13 stron książki formatu B5.
Mając w ten sposób policzoną objętość samego tekstu, liczymy szacunkową ilość miejsca, jakie w naszej książce zajmą grafiki. Tu już sprawa jest bardziej skomplikowana, gdyż bez wstępnego projektu i rozrysowania kolumn, trudno jest określić, jaką docelowo powierzchnię zajmą.
Proponuję więc na tym etapie, każdej grafice „przydzielić” wstępnie procent powierzchni kolumny, np. cała kolumna, 1/2 kolumny, czy też 1/4 kolumny. Następnie wszystkie te wartości dodać i na tej podstawie ocenić, jaką ilość stron zajmą nam materiały ikonograficzne.
W efekcie, nadal dysponujemy jedynie wartościami szacunkowymi, ale z tą wiedzą można już zadać konkretne zapytanie kalkulacyjne. Dla bezpieczeństwa, podając drukarni ilość stron książki do kalkulacji, należy otrzymany z obliczeń wynik zaokrąglić do góry w taki sposób, aby otrzymana wartość była podzielna przez 16 a przynajmniej przez 8, co w efekcie końcowym da nam pojęcie, z jakimi kosztami musimy się liczyć, podejmując decyzję o druku.
Poniżej publikujemy tabele przeliczeniowe umożliwienie wyliczenia arkuszy wydawniczzych i drukarskich dla innych stopni pisma i formatów kolumny, niże podane wyżej wartości wzorcowe.
W tabela występuje dawna jednostka miary typograficznej zwana Cycero. Chcąc przeliczyć cycero na system dziesiętny, można przyjąć następujące wartości: 1 cycero = 12 punktów typograficznych w systemie Didota a 1 punkt Didota ≈ 0,376 mm.
Tabele opracowano na podstawie: Adam Borowski, Andrzej Janicki, Mały Poradnik Wydawcy i Poligrafa z terminarzem 1994 r.
Pozdrawiam
Wasz CUDowny bloger
